Pojęcie dyskalkulii:
- łac. calkulare – liczyć, dys – trudność,
- specyficzne trudności w uczeniu się matematyki wg E. Gruszczyk-Kolczyńskiej.
Dyskalkulia rozwojowa oznacza specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych.
W literaturze można spotkać także inne określenia np.: specyficzne trudności w uczeniu się matematyki, specyficzne trudności arytmetyczne, zaburzenia matematyczne, upośledzenie arytmetyczne itp. Szacuje się, że obecnie średnio około 5% populacji cierpi z powodu dyskalkulii (Oszwa, 2002,s.8) Dotychczas na terenie Polski nie przeprowadzono analiz epidemiologicznych.
W aktualnie obowiązującej Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (2000) opublikowanej przez Międzynarodową Organizację Zdrowia, Specyficzne Zaburzenia Umiejętności Arytmetycznych (F 81.2) oznaczają „specyficzne upośledzenie umiejętności arytmetycznych, którego nie da się wyjaśnić wyłącznie ogólnym upośledzeniem umysłowym lub nieadekwatnym procesem nauczania. Upośledzenie to dotyczy raczej podstawowych umiejętności rachunkowych: dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia niż bardziej abstrakcyjnych umiejętności matematycznych potrzebnych do algebry, trygonometrii, geometrii, rachunku różniczkowego lub całkowego.”
Specyficzne Zaburzenia Umiejętności Arytmetycznych rozpoznaje się na podstawie analizy deficytów poznawczych ujawnianych przez dziecko, przy prawidłowym poziomie jego rozwoju intelektualnego i sprzyjających warunkach edukacyjnych.
Pojęcie dyskalkulii rozwojowej:
Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mającym swe źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim anatomiczno-fizjologicznym podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem; jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych.
Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki wg E. Gruszczyk-Kolczyńskiej:
Trudności typowe dla danego ucznia związane z:
- brakiem rozumienia operacyjnych zależności pomiędzy wielkościami,
- niską odpornością na stres,
- obniżoną sprawnością grafomotoryczną
Klasyfikacja dyskalkulii:
- Dyskalkulia werbalna – zaburzenie umiejętności słownego wyrażania pojęć i zależności matematycznych, takich jak oznaczanie ilości i kolejności przedmiotów, nazywanie cyfr i liczebników, symboli działań i dokonań matematycznych.
- Dyskalkulia praktognostyczna – zaburzenie matematycznych manipulacji konkretnymi czy narysowanymi przedmiotami (palcami, piłkami, kostkami, patyczkami itd.). Manipulacje matematyczne obejmują liczenie (pojedyncze dodawanie) przedmiotów oraz porównywanie wielkości, czy ilości (bez ich dodawania).
- Dyskalkulia leksykalna – zaburzenie związane z nieumiejętnością czytania symboli matematycznych (cyfr, liczb, znaków działań matematycznych i zapisanych operacji matematycznych).
- Dyskalkulia graficzna – niezdolność zapisywania symboli matematycznych, analogiczna do dyskalkulii leksykalnej.
- Dyskalkulia ideognostyczna – niezdolność rozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci.
- Dyskalkulia operacyjna – zaburzona zdolność wykonywania operacji matematycznych)
Rozpoznawanie ryzyka dyskalkulii w szkole:
- Klasa „0”: orientacja w schemacie ciała, relacje przestrzenne, porządkowanie, klasyfikowanie, porównywanie, orientacja w czasie, pojęcie liczby, przeliczanie, proste działania
- Klasa I: odczytywanie i zapis liczb, operacje matematyczne, działania pamięciowe
- Kłopoty z odczytywaniem czasu (chociaż godziny, połówki i ćwierci godzin mogą być już znane).
- Niepoprawne liczenie przedmiotów.
- Zapominanie następnego etapu w jakiejś operacji.
- Błędy “nieuwagi”.
- Niesprawdzanie pracy lub takie sprawdzanie, które nie jest skuteczne.
- Trudności w rozumieniu logiki lub języka matematycznego.
- Powtarzanie liczby, symbolu (lub procesu), który był użyty w poprzednim obliczaniu lub w poprzedniej części operacji.
- Dziwaczne błędy; np. pisanie liczb (symboli), które wydają się pochodzić znikąd.
- Powolne odpowiedzi. (To może być szczególnie widoczne przy obliczeniach arytmetycznych “w pamięci” i pytaniach z tabliczki mnożenia).
- Liczenie na palcach.
- Wydaje się rozumieć temat na lekcji, ale nie w pracy domowej.
- Trudności w uczeniu się granic liczbowych do 10 i 20 i w uczeniu się tabliczki mnożenia.
- Nie może zapamiętać liczb.
- Trudności w planowaniu, organizowaniu i kontynuowaniu matematycznych proce-sów (rozwiązywaniu zadań).
- Trudności w czytaniu mapy.
- Trudności w uczeniu się podstawowych operacji i zastosowaniu ich poza lekcją matematyki; np. obliczanie długości, ilości.
- Trudności w rozumieniu i używaniu informacji statystycznych.
- Częste naciskanie złych przycisków w kalkulatorze.
- Awersja lub strach przed matematyką.
Niektórzy mogą mieć również połączone trudności w rozpiętości uwagi i przetwarzaniu informacji. Jeśli obydwie te trudności mają miejsce, wtedy taki uczeń najprawdopodobniej będzie bardzo wolno przypominał sobie podstawowe fakty arytmetyczne lub nawet nie będzie w stanie tego zrobić w ogóle. Tacy uczniowie mogą posiłkować się jedynie nieefektywnymi i bardzo podstawowymi metodami przy wyliczeniach; np. seryjnego liczenia. Mogą oni:
- Pracować bardzo wolno i ciągle otrzymywać zły wynik.
- Pracować zrywami, bezplanowo
- Unikać prac matematycznych. Tacy uczniowie mogą się źle zachowywać, “wyłączać się”, ofiarowywać się do wykonywania wszelkich innych zajęć poza klasą, zapominać swoich książek itp.
- Łatwo się męczyć podczas zajmowania się matematyką.
Formy pomocy uczniowi z dyskalkulią:
- zajęcia korekcyjno-kompensacyjne
- zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze
- terapia pedagogiczna
- konsultacje z nauczycielem matematyki
-
korepetycje